1.Ի՞նչ է ոսպնյակը:
2.Ո՞ր կետն են անվանում ոսպնյակի գլխավոր կիզակետ:
3.Ի՞նչն են անվանում ոսպնյակի խոշորացում:
Նույն պայմանի դեպքում գոգավոր ոսպնյակը ցրող է:
Ոսպնյակը ցրող է, եթե նրա վրա ընկնող ճառագայթների փունջը ոսպնյակով անցնելուց հետո ցրվում է բոլոր ուղղություններով:
4.Ո՞ր աչքն է կոչվում կարճատես:
5.Ո՞ր աչքն է կոչվում հեռատես:
6.Ի՞նչ մասնիկներից է կազմված ատոմային միջուկը:
7.Ո՞ր միջուկներն են անկայուն:
8.Ինչպե՞ս են որոշում նեյտրոնների թիվը միջուկում:
9.Ո՞ր երևույթն է կոչվում ռադիոակտիվություն:
10.Ռադիոակտիվ տրոհման ժամանակ ի՞նչ ժառագայթումներ են անջատվում:
11.Ի՞նչ բնույթ ունի ալֆա ճառագայթումը:
12.Ի՞նչ բնույթ ունի բետտա ճառագայթումը:
13.Ի՞նչ տիպի էներգիա է ատոմային էներգիան:
14.Ի՞նչ կենսաբանական ազդեցություններ ունեն ռադիոակտիվ ճառագայթումները:
15.Ի՞նչ վնասներ կարող են տալ ռադիոակտիվ թափոնները:
Մարդու աչքը համարյա գնդաձև է, պաշտպանված է սպիտապատյան կոչվող խիտ թաղանթով։ Սպիտապատյանի առջևի մասը` եղջերաթաթղանքը թափանցիկ է։ Եղջերաթաղանթի հետևում գտնվում է ծիածանաթաղանթը, որը տարբեր մարդկանց մոտ կարող է լինել տարբեր գույնի։ Եղջերաթաղանթի և ծիածանաթաղանթի միջև գտնվում է ջրանման հեղուկը։
Ծիածանաթաղանթի մեջտեղում կա անցք` բիբը, որի տրամագիծը կախված է լուսավորումից, կարող է փոփոխվել մոտավորապոս 2-8մմ։ Բիբի հետևում տեղավորված է թափանցիկ մարմին, որը ձևով նման է հավաքող ոսպնակին, դա ակնաբյուրեղն է, որը շրջափակված է ակնամկաններով։ Ակնաբյուրեղի հետևում տեղադրված է ապակենման մարմինը, որը թափանցիկ է և լցնում է աչքի մնացած ամբողջ մասը։ Սպիտապատյանի ետևի մասը` աչքի հատակը ծածկված է ցանցանման թաղանթով` ցանցաթաղանթով։ Ցանցաթաղանթը կազմված է նուրբ թելերից, որոնք փոքրիկ մազիկների պես ծածկում են աչքի հատակը։
Կարճատեսություն և հեռատեսություն
Աչքը կոչվում է նորմալ եթե այն չլարված վիճակում զուգահեռ ճառագայթները հավաքում է ցանզցաթաղանթի վրա գտնվող կետուն։ Առավել տարածված են աչքի երկու թերություններ` կարճատեսությունը և հեռատեսությունը։
Կարճատես կոչվում է այն աչքը, որի կիզակետը ակնամկանի հանգիստ վիճակում գտնվում է աչքի ներսում։ Կարճատեսությունը կարող է պայմանավորված լինել նրանով, որ նորմալ աչքի հետ համեմատած ցանցաթաղանթը ակնաբյուրեղից ավելի շատ է հեռացված։
Հեռատես կոչվում է այն աչքը, որի կիզակետը ակնամկանի հանգիստ վիճակում գտնվում է ցանցաթաղանթի հետևում։ Հեռատեսությունը կարող է պայմանավորված լինել նրանով, որ նորմալ աչքի հետ համեմատած ցանցաթաղանթը դասվորված է ակնաբյուրեղին մոտիկ։
Կարճատես աչքի համար պատկերը ստացվում է աչքի ներսում` ցանցաթաղանթի առջևում։ Որպեսզի այն տեղաշարժվի ցանցաթաղանթի վրա պետք է փոքրացնել աչքի բեկող համակարգի օպտիկական ուժը։ Դրա համար կիրառում են ցրող ոսպնյակ։
Հեռատես աչքի համակարգի օպտիկական ուժը ընդհակառակը պետք է ուժեղացնել, որպեսզի պատկերը ընկնի ցանցաթաղանթի վրա, դրա համար օգտագործում են հավաքող ոսպնյակ։
Թեման՝
Հարցեր՝
- Ի՞նչ է լույսը։
Էլեկտրամագնիսական ճառագայթում, որն արձակվում է տաքացած կամ գրգռված վիճակում գտնվող մարմինների կողմից։ - Թվարկեք աչքով չընկալվող էլեկտրամագնիսական ճառագայթումների տեսակները։ Ինչո՞վ են դրանք տարբերվում տեսանելի ճառագայթումից։
- Ինչու՞ ամսվա տարբեր օրերին Լուսինը երկնքում տարբեր կերպ երևում՝ երբեմն բարակ մահիկի, իսկ երբեմն էլ՝ պայծառ սկավառակի տեսքով;
- Ինչպե՞ս է կոչվում ֆիզիկայի այն բաժինը, որը զբաղվում է լուսային երևույթների ուսումնասիրությամբ։
- Արևոտ օրը 4.5 մ բարձրություն ունեցող եղևնին գցում է 1.25 մ երկարությամբ ստվեր, իսկ կեչին՝ 2.5 մ երկարությամբ ստվեր: Ինչի՞ է հավասար կեչու բարձրությունը: Պատասխանը գրել մետրերով՝ տասնորդական թվի ճշտությամբ:
- Ուղղաձիգ դրված քառորդ մետրանոց քանոնի ստվերի երկարությունը 0.8 մ է: Դրա օգնությամբ որոշեք ծառի բարձրությունը, եթե վերջինիս ստվերի երկարությունը 4.8 մ է:
- Ուղղաձիգ՝ 1.5 մ բարձրությամբ խողովակի ստվերի երկարությունը 0.8 մ է: Նրա մոտ գտնվող ծառի ստվերի երկարությունը 4 անգամ գերազանցում է խողովակի բարձրությանը: Որքա՞ն է ծառի բարձրությունը:
Ֆիզիկակայի այն բաժինը, որը ուսումնասիրում է լույսի հետ կապված երևույթները, կոչվում է օպտիկա:
Լույսի տարածման օրենքը
Լույսը թափանցիկ և համասեռ միջավայրում տարածվում է ուղղագիծ:
Հայելային և ցրիվ անրադարձում
Երբ լույսի զուգահեռ ճառագայթների փունջը ընկնում է անրադարձնող մակերևույթին և անրադառնում է զուգահեռ փնջերով, տեղի է ունենում հայելային անրադարձում:
Երբ լույսի զուգահեռ ճառագայթների փունջը ընկնում էանրադարձնող մակերևույթին և անրադառնում է տարամետ փնջերով, կոչվում է ցրիվ կամ դիֆուզ անրադարձում:
Լույսի անրադարձման օրենքը
Ընկնող ճառագայթը, անրադարձված ճառագայթը և անրադարձնող մակերևույթին անկման կետում կանգնեցրած ուղղահայացը գտնվում են նույն հարթության մեջ:
Անկման անկյունը հավասար է անրադարձման անկյանը:
Լույսի բեկման օրենքը
Անկման անկյան սինուսի հարաբերությունը բեկման անկյան սինուսի հաստատուն մեծություն է տվյալ երկու միջավայրերի համար:
Դաս 25: Հոսանքի մագնիսական դաշտը:
Դաս 26: Մագնիսական դաշտի հատկությունները: Մագնիսական գծեր
ԴԱՍ 29: ԵՐԿՐԻ ՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ԴԱՇՏԸ: ԿՈՂՄՆԱՑՈՒՅՑ
ԴԱՍ 30: ՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ԴԱՇՏԻ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀՈՍԱՆՔԱԿԻՐ ՀԱՂՈՐԴՉԻ ԵՒ ՀՈՍԱՆՔԱԿԻՐ ՇՐՋԱՆԱԿԻ ՎՐԱ: ԷԼԵԿՏՐԱՇԱՐԺԻՉ
ԴԱՍ 31: ԷԼԵԿՏՐԱՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ՄԱԿԱԾՄԱՆ ԵՐԵՒՈՒՅԹ
ԴԱՍ 32: ԷԼԵԿՏՐԱՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ԴԱՇՏ: ԷԼԵԿՏՐԱՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ԱԼԻՔՆԵՐ
ԴԱՍ 33: ԷԼԵԿՏՐԱՄԱԳՆԻՍԱԿԱՆ ԱԼԻՔՆԵՐԻ ԿԻՐԱՌՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
ԼԱԲՈՐԱՏՈՐ ԱՇԽԱՏԱՆՔ:
ԻՆՏԵՐԱԿՏԻՎ ԼԱԲՈՐԱՏՈՐ ԱՇԽԱՏԱՆՔ:
ԻՆՏԵՐԱԿՏԻՎ ՀԱՐՑԱՇԱՐ:
15.11-19.11 2021Թ․ԴԱՍ 18-20 ՀՈՍԱՔՆԻ ԱՇԽԱՏԱՆՔԸ ԵՒ ՀԶՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ։ՋՈՈՒԼ-ԼԵՆՑԻ ՕՐԵՆՔԸ
Հոսանքի աշխատանքը և հզորությունըԷլեկտրական հոսանքն օժտված է էներգիայով, որի հաշվին նա կարող է աշխատանք կատարել: Հոսանքի կատարած աշխատանքի շնորհիվ էլեկտրական էներգիան փոխակերպվում է էներգիայի այլ տեսակների: Օրինակ՝ ջեռուցիչ սարքերում էլեկտրաէներգիան փոխակերպվում է ջերմային էներգիայի, էլեկտրաշարժիչում՝ մեխանիկական էներգիայի, էլեկտրոլիզի ժամանակ՝ քիմիական էներգիայի և այլն:
Ենթադրենք սպառիչ (լամպ, ջերմատաքացուիչ, էլեկտրաշարժիչ) պարունակող շղթայի տեղամասում լարումը U է, հոսանքի ուժը I և tժամանակամիջոցում նրանով անցել է q լիցք: Լարման սահմանումից հետևում է, որ A=q⋅U, իսկ քանի որ հաստատուն հոսանքի դեպքում q=I⋅t , ապա՝ A=U⋅I⋅t (1): Այսինքն.Հաստատուն հոսանքի աշխատանքը շղթայի տղամասում հավասար է հոսանքի ուժի, լարման և այն ժամանակամիջոցի արտադրյալին, որի ընթացքւմ կատարվել է այդ աշխատանքը:Աշխատանքի այս (1) բանաձևը թույլ է տալիս որոշել հոսանքի կատարած աշխատանքը, անկախ այն բանից, թե այդ հոսանքի էներգիան էներգիայի ի՞նչ տեսակների է փոխակերպվել՝ ջերմային, մեխանիկական, թե քիմիական: Միավորների ՄՀ-ում հոսանքի աշխատանքը արտահայտում են ջոուլով (Ջ)Էլեկտրական շղթայում հոսանքի՝ աշխատանք կատարելու արագությունը բնութագրող մեծությունը անվանում են հոսանքի հզորություն և նշանակում ՝ P տառով:Եթե t ժամանակում հոսանքը կատարում է A աշխատանք, ապա P=A/t (2): Հաշվի առնելով աշխատանքի (1) բանաձևը կստանանք P=U⋅I (3)Հաստատուն հոսանքի հզորությունը շղթայի տվյալ տեղամասում հավասար է հոսանքի ուժի և տեղամասի ծայրերին կիրառված լարման արտադրյալին: Օգտվելով Օհմի օրենքից (3) բանաձևը կարելի է ներկայացնել հետևյալ տեսքով P=U2 /R և P=I2⋅R Միավորների ՄՀ-ում հզորությունն արտահայտվում է վատտով (Վտ). 1Վտ=1Ջ/վՀզորությունը հավասար է 1Վտ — ի, եթե 1վ — ում կատարվում է 1Ջ աշխատանք: Կիրառվում են նաև 1կՎտ (կիլովատ), 1ՄՎտ (մեգավատ), 1մՎտ (միլիվատ) միավորները:1մՎտ=0.001Վտ1ՄՎտ=1000000Վտ1կՎտ=1000Վտ Հզորությունը չափող սարքը կոչվում է Վատտմետր: Կենցաղում հոսանքի աշխատանքը չափում են Էլեկտրական հաշվիչ կոչվող հատուկ սարքով: Այս դեպքում գործածվում է հոսանքի աշխատանքի արտահամակարգային միավորը՝ 1ԿՎտ·ժ1ԿՎտ.Ժ=1000Վտ⋅3600վ=3600000Ջ
Փորձը ցույց է տալիս, որ հաղորդիչները տաքանում են, երբ նրանցով էլեկտրական հոսանք է անցնում: Հոսանքի ջերմային ազդեցությունը ուսումնասիրեցին անգլիացի ֆիզիկոս Ջ. Ջոուլը, իսկ ևս մեկ տարի անց՝ ռուս գիտնական Է. Լենցը: Նրանք միմյանցից անկախ սահմանեցին օրենք՝ Ջոուլ-Լենցի օրենքը, որը բացահայտում է, թե ի՞նչ մեծություններից և ինչպե՞ս է կախված հաղորդչում անջատված ջերմաքանակը:
Ջոուլ-Լենցի օրենքը հայտնագործվել է փորձնական ճանապարհով, սակայն դրան կարելի է նաև տեսական հիմնավորում տալ: Եթե շղթայի տեղամասում մեխանիկական աշխատանք չի կատարվում, նրանում քիմիական ռեակցիա տեղի չի ունենում, ապա հոսանքի ամբողջ աշխատանքը ուղղված է հաղորդչի ներքին էներգիայի մեծացմանը: Ընդ որում, հաղորդչի շրջապատի տրված Q ջերմաքանակը, համաձայն էներգիայի պահպանման օրենքի հավասար է հաղորդչի ներքին էներգիայի փոփոխությանը, այսինքն՝ հոսանքի աշխատանքին՝ A=Q Քանի որ էլեկտրական հոսանքի կատարած աշխատանքը հավասար է A=U⋅I⋅T հետևաբար և Q=U⋅I⋅T Օգտվելով Օհմի օրենքից, բանաձևը կարելի է ներկայացնել նաև այլ տեսքով՝ Q=U2 ⋅t /R կամ Q=I2⋅R⋅t Այս վերջին բանաձևն էլ արտահայտում է Ջոուլ-Լենցի օրենքը: Հոսանքակիր հաղորդչում անջատված ջերմաքանակը հավասար է հոսանքի ուժի քառակուսու, հաղորդչի դիմադրության և նրանով հոսանքի անցման ժամանակի արտադրյալին:
Թեմատիկ հարցեր և խնդիրներ՝
1. Բնակարանի տաքացման համար օգտագործվող 140 Օմ դիմադրություն ունեցող էլեկտրական ջերմատաքացուցիչը նախատեսված է 3.5 Ա հոսանքի ուժի համար: Որքա՞ն էներգիա կծախսի այդ ջերմատաքացուցիչը 8 ժամ անընդհատ աշխատելու դեպքում:
2. Ավտոտնակում էլեկտրական լամպը մոռացել էին անջատել: Որքա՞ն աշխատանք էր իզուր կատարվել 24 ժամում, եթե լամպը միացված էր 110 Վ լարման ցանցին և նրանով անցնող հոսանքի ուժը 0.8 Ա էր:
3. 50 Օմ դիմադրություն ունեցող էլեկտրական վարսահարդարիչը միացրեցին 127 Վ լարման ցանցին: Որքա՞ն աշխատանք կկատարի նրանում հոսանքը 15 րոպեի ընթացքում:
4. 6 Վ լարման և 2 Ա հոսանքի ուժի դեպքում համակարգչի մարտկոցի լիցքավորումը տևեց 1.5 ժամ: Որոշե՛ք հոսանքի կատարած աշխատանքը այդ ընթացքում:
5. 450 Վտ հզորություն ունեցող հեռուստացույցը, ըստ հաշվիչի ցուցմունքի, ծախսել է 360 կՋ էներգիա: Որքա՞ն ժամանակ է միացված եղել հեռուստացույցը:
6. Ճեպընթաց էլեկտրագնացքը, որի շարժիչների ընդհանուր հզորությունը 200 կՎտ է, շարժվում է 180 կմ/ժ միջին արագությամբ: Որքա՞ն աշխատանք են կատարում նրա էլեկտրաշարժիչները 560 կմ ճանապարհ անցնելիս:
7. Ի՞նչ ջերմաքանակ կանջատվի 80 վ-ում 40 Օմ դիմադրություն ունեցող ջեռուցիչ տարրում, եթե այն միացված է 120 Վ լարման ցանցին:
8. Հաղորդչի դիմադրությունը 150 Օմ է, նրանով անցնող հոսանքի ուժը՝ 1.6 Ա: Ի՞նչ ջերմաքանակ կանջատվի նրանում 10 վ-ի ընթացքում:
9. Շղթայի տեղամասում միմյանց հաջորդաբար միացված են R1=40 Օմ և R2 =60 Օմ դիմադրություններով ռեզիստորներ: Տեղամասի ծայրերում լարումը 100 Վ է: 2 րոպեի ընթացքում ի՞նչ ջերմաքանակ կանջատվի հաղորդիչներից յուրաքանչյուրում: Պատասխանը գրել ամբողջ թվի ճշտությամբ:
10. Էլեկտրական ջեռուցչի0.017 Օմ⋅մմ2 /մ տեսակարար դիմադրությամբ պղնձե սնուցող հաղորդալարի երկարությունը 1.5 մ է, լայնական հատույթի մակերեսը՝ 2 մմ2 : Որքա՞ն ջերմաքանակ կանջատվի այդ հաղորդալարում 25 րոպեի ընթացքում, եթե շղթայում հոսանքի ուժը 4 Ա է:
Տնային աշխատանք՝ դաս 18-20։ Պատասխանել էջ 63- ի 1-9-ը և էջ 67-ի 1- 11 հարցերին։ Աշխատանքը հրապարակել բլոգում, հղումն ուղարկել ինձ։
9-ՐԴ ԴԱՍԱՐԱՆ 08․11-12․11 2021Թ․ԴԱՍ 16,17: ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ՇՂԹԱՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՐԿԸ: ՀԱՂՈՐԴԻՉՆԵՐԻ ՀԱՋՈՐԴԱԿԱՆ ԵՒ ԶՈՒԳԱՀԵՌ ՄԻԱՑՈՒՄ։
Գործնականում կիրառվող էլեկտրական շղթաները, որպես կանոն, բաղկացած են լինեւմ էլեկտրաէներգիայի մի քանի սպառիչներից: Շղթայում սպառիչները միմյանց հետ կարող են միացված լինել ամենատարբեր եղանակներով: Սպառիչների միացման ամենապարզ և տարածված տեսակները հաջորդական և զուգահեռ միացումներն են:Շղթայի տեղամասում հաղորդիչների այնպիսի միացումը, որի դեպքում յուրաքանչյուր հաղորդչից դուրս եկող հաղորդալարը առանց ճյուղավորվելու միանում է այլ հաղորդչի, կոչվում է հաջորդական միացում:
Նկարում պատկերված է R1, R2 և R3 ռեզիստորների հաջորդական միացումը: Հաղորդիչների հաջորդական միացումն ունի իր օրինաչափությունները:
Հավաքելով համապատասխան շղթա, ամպերաչափի և վոլտաչափի միջոցով անհրաժեշտ չափումներ կատարելով, կարելի է համոզվել.1. Հաջորդական միացման դեպքում բոլոր հաղորդիչներում հոսանքի ուժը միևնույնն է՝ I=I1=I2=I3 (1), որտեղ I1, I2, I3-ը համապատասխանաբար I, II և III հաղորդիչներով անցնող հոսանքի ուժերն են, իսկ I-ն՝ հոսանքի ուժը շղթայում:2. Հաղորդիչների հաջորդական միացման դեպքում ամբողջ տեղամասի լարումը հավասար է առանձին հաղորդիչների լարումների գումարին՝ U= U1+U2+U3 (2), որտեղ U-ն ամբողջ տեղամասի, իսկ U1, U2, U3-ը առանձին հաղորդիչների լարումներն են:Օգտվելով Օհմի օրենքից և հաշվի առնելով (1) հավասարումի (2) առնչությունը կարող ենք պնդել՝ 3. Հաղորդիչների հաջորդական միացման դեպքում ամբողջ տեղամասի դիմադրությունը հավասար է առանձին հաղորդիչների դիմադրությունների գումարին՝R=R1+R2+R3, որտեղ R1-ը, R2-ը և R3-ը առանձին հաղորդիչների դիմադրություններն են, իսկ R-ը ամբողջ տեղամասի դիմադրությունը:Այս երեք օրինաչափություններ ճիշտ են նաև ցանկացած թվով հաջորդաբար միացված հաղորդիչների համար: Մասնավորապես, եթե հաջորդաբար իրար միացված են n միատեսակ հաղորդիչներ (ռեզիստորներ), որոնցից յուրաքանչյուրի դիմադրությունը R1 է, ապա դրանց ընդհանուր դիմադրությունը կլինի՝ R=nR1 Հաջորդաբար միացված ցանկացած երկու հաղորդիչներում հոսանքի ուժերի հավասարությունից՝ I1=I2, հետևում է, որ U1R1=U2R2 կամ U1U2=R1R2
Այսինքն, հաջորդաբար միացված հաղորդիչներում լարումները ուղիղ համեմատական են այդ հաղորդիչների դիմադրություններին:Հաղորդիչների հաջորդական միացման տարբերակիչ առանձնահատկությունն այն է, որ դրանցից թեկուզ մեկի անսարքության դեպքում հոսանքը դադարում է ամբողջ շղթայում:
Թեմատիկ հարցեր և առաջադրանքներ՝
1․ Վ լարման համար հաշվարկված քանի՞ միատեսակ լամպ է անհրաժեշտ հաջորդաբար միացնել, որպեսզի ստացված տոնածառի ծաղկաշղթան հնարավոր լինի միացնել 100 Վ լարման ցանցին:
2․ 35 Օմ և 7 Օմ դիմադրություն ունեցող 2 ռեզիստորներ միացված են հաջորդաբար: Նրանցից որի՞ ծայրերում է լարումը փոքր և քանի՞ անգամ:
3․ Որոշեք նկարում պատկերված շղթայի տեղամասի դիմադրությունը, եթե միմյանց միացված ռեզիստորների դիմադրությունները համապատասխանաբար հավասար են՝ R1 = 6 Օմ, իսկ R2 = 8 Օմ:
4․ Ինչի՞ է հավասար նկարում պատկերված շղթայի տեղամասի ընդհանուր դիմադրությունը, եթե միմյանց զուգահեռ միացված միատեսակ լամպերից յուրաքանչյուրի դիմադրությունը 33 Օմ է:
5․ Լարումը նկարում պատկերված շղթայի տեղամասում 50 Վ է, իսկ հոսանքի ուժը՝ 1 Ա: Որոշեք երկրորդ ռեզիստորի դիմադրությունը, եթե առաջինինը՝ 5 Օմ է:
Տանը՝ դաս 16, 17, պատասխանել և գրել թեմատիկ հարցեր և առաջադրանքները։ Հրապարակել բլոգներում։
Էլեկտրական հոսանքի քիմիական ազդեցությունը
Նպատակը, փորձով ապացուցել էլեկտրական հոսանքի քիմիական ազդեցությունը
Ցույց տալ
1 կարգի հաղորդիչներ` մետաղներ
2 կարգի հաղորդիչներ`հիմքերի, թթուների և աղերի ջրային լուծույթներ։
3 կարգի հաղորդիչները ոչ էլեկտրոնիտները էլեկտրական հոսանք չեն հաղորդում։
Փորձ1․ Բաժակում լցված չոր աղի (NCl) մեջ էլեկտրոդներ ընկղմենք ու սարքը միացնենք հոսանքի աղբյուրին։ Շղթայում ներառված լամպը չի վառվում։ Նշանակում է՝ չոր աղն էլեկտրական հոսանքի հաղորդիչ չէ։
Փորձ 2․ Բաժակում լցրած թորած ջրի մեջ էլեկտրոդներ ընկղմենք ու սարքը միացնենք հոսանքի աղբյուրին։ Շղթայում ներառված լամպը չի վառվում։ Նշանակում է՝ թորած ջուրը նույնպես էլեկտրական հոսանք չի հաղորդում։
Փորձ 3․ Թորած ջրում կերակրի աղ լուծենք, ստացված լուծույթը լցնենք բաժակի մեջ, էլեկտրոդներ ընկղմենք ու սարքը միացնենք հոսանքի աղբյուրին։ Լամպը վառվում է։ Դա ապացույց է , որ աղի ջրային լուծույթն էլեկտրական հոսանքի հաղորդիչ է։ Նման հատկությամբ օժտված են նաև մյուս աղերի, թթուների ու հիմքերի ջրային լուծույթները։
Փորձ 4․Բաժակում շաքարի ջրային լուծույթ լցնենք, էլեկտրոդներ ընկղմենք ու սարքը միացնենք հոսանքի աղբյուրին։ Շղթայում ներառված լամպը չի վառվում, այսինք՝ շաքարի ջրային լուծույթն էլեկտրական հոսանքի հաղորդիչ չէ։
Փորձ 5․
Անհրաժեշտ պարագաներ (նկ. 5ա). ակումուլյատորների մարտկոց, շիկացման լամպ տակդիրի վրա, ածխե էլեկտրոդներ` 2 հատ, բռնիչ էլեկտրոդների համար, բանալի, հաղորդալարեր ծայրապանակներով, ջրով լցված բաժակ, պղնձի սուլֆատի լուծույթով լցված բաժակ: 
Աշխատանքի կատարման ընթացքը
1.Հավաքեք էլեկտրական շղթա նկ. 5բ-ում պատկերված սխեմայի համաձայն : Այստեղ է-երը ածխե էլեկտրոդներն են, Բ-ն` ջրով լցված բաժակը:
2. Փակե՛ք շղթան: Ինչո՞ւ լամպը չի վառվում: Նկ.5բ
3. Բացեք շղթան: Ածխե էլեկտրոդները տեղափոխեք պղնձի սուլֆատի լուծույթով լցված բաժակի մեջ: Կրկին փակեցեք շղթան: Վառվո՞ ւմ է արդյոք այժմ լամպը: Ինչպե՞ս կարելի է բացատրել դիտվող երևույթները:
4. Միացրեք շղթան մեկ-երկու րոպեով, այնուհետև անջատեցեք այն և նայեցեք էլեկտրոդներին: Ո՞ր էլեկտրոդի վրա է պղինձ նստել, նրա վրա՞ որը միացված է հոսանքի աղբյուրի դրական, թե՞ նրա, որը միացված է բացասական բևեվոռներին: Լիցքի ի՞նչ նշան ունի պղնձի իոնը:
5. Ի՞նչ եզրակացություն կարելի է անել արված փորձերից:
Նյութեր, որոնց ջրային լուծույթներն էլեկտրական հոսանքի հաղորդիչներ չեն․ կոչվում են ոչ էլեկտրոլիտներ։
Փորձի նպատակ. Որոշել հաղորդիչ և անհաղորդիչ նյութերը
Անրաժեշտ նյութեր. Հաղորդալար, բանալի, էլեկտրական լամպ, հոսանքի աղբյուր և տարբեր նյութերից պատրաստված մարմիններ
Փորձի ընթացք.
Մենք կատարեցինք փորց որտեղ մենք պարզեցինք թե որ նյութերն են հաղորթում էլեկտրոէներգիա
Մետաղներ — Հաղորդիչ
Ապակի — Անհաղորդիչներ
Ռեզին — Անհախոդիչներ
Էբոնիտ — Անհախոդիչներ
Պլաստիկ — Անհախոդիչներ
Ընթացքը
Մենք կարողացանք ստիպել վառվել լամպը ելեկտրո էներգիայի շնորիվ
Եվ միացնելով Բանալին կարողացանք միացնել և անջատել երբ ուզենանք
Մարմինների Էլեկտրականացումը: Էլեկտրական լիցք: Կուլոնի օրենքը
Դեռ հին ժամանակներից հայտնի էր, որ մի մարմինը մյուսով շփելիս, օրինակ՝ սաթը բրդով կամ ապակին մետաքսով, նրանք ձեռք են բերում այլ մարմիններ դեպի իրենց ձգելու հատկության:
Ակնհայտորեն երևում է նաև, որ ձգողության այդ ուժը բազմաթիվ անգամ գերազանցում է նույն մարմինների գրավիտացիոն փոխազդեցության ուժը: Այս նոր փոխազդեցությանն անվանում են էլեկտրական (հուներեն «էլեկտրոն» բառը նշանակում է սաթ), փոխազդող մարմիններին՝ էլեկտրականացած, իսկ պրոցեսը՝ էլեկտրականացում:Մարմինների էլեկտրական փոխազդեցությունը քանակապես բնութագրող ֆիզիկական մեծությունը կոչվում է էլեկտրական լիցք և նշանակվում q տառով:ՄՀ-ում էլեկտրական լիցքի միավորը Կուլոնն է (1 Կլ)՝ ի պատիվ Շառլ Կուլոնի (1736−1806 թթ.), ով ձևակերպել է էլեկտրական լիցքերի փոխազդեցության օրենքը:
Ինչպես ցույց տվեցին փորձերը, բրդով շփված 2 սաթե կամ մետաքսով շփված 2 ապակե միատեսակ ձողերը իրար վանում են, իսկ ապակե և սաթե ձողերը՝ իրար ձգում:
Նշանակում է գոյություն ունի երկու տեսակի էլեկտրական լիցք: Ամերիկացի ֆիզիկոս Բենջամին Ֆրանկլինի առաջարկով մետաքսով շփված ապակու վրա առաջացած լիցքն անվանեցին դրական և վերագրեցին «+» նշան, իսկ բրդով շփված սաթի վրա առաջացած լիցքին՝ բացասական և վերագրեցին «−» նշան: Այս նշանակումից հետո կարելի է սահմանել լիցքավորված մարմինների փոխազդեցության կանոնը:
Նույն նշանի (կամ նույնանուն) լիցքեր ունեցող մարմինները փոխադարձաբար վանում են, իսկ հակառակ նշանի (կամ տարանուն) լիցքեր ունեցող մարմինները փոխադարձաբար ձգում են միմյանց:
Էլեկտրական փոխազդեցության ուժի գոյությունը պայմնավորված է մարմինների վրա ստատիկ լիցքերի առկայությամբ, այդ ուժի ուղղությանը՝ լիցքերի նշանով: Փորձը ցույց է տալիս, որ լիցքավորված մարմինների փոխազդեցության ուժի մեծությունը ախված է նրանց լիցքերի մեծություններից և լիցքավորված մարմինների միջև եղած հեռավորությունից:Երկու անշարժ, կետային (փոքր չափեր ունեցող) լիցքերի փոխազդեցության ուժի մեծությունը ուղիղ համեմատական է լիցքերի մոդուլների արտադրյալին և հակադարձ համեմատական է դրանց հեռավորության քառակուսուն:F=Kq1q2R2 որտեղ q1-ը և q2-ը փոխազդող մարմինների էլեկտրական լիցքերի մեծություններն են, R-ը՝ նրանց միջև եղած հեռավորությունը: k-ն համեմատականության գործակից է, հաստատուն մեծություն, որը հավասար է k=9⋅109Ն⋅մ2/Կլ2 Փորձնական ճանապարհով ստացված այս օրենքը կոչվում է Կուլոնի օրենք
Տեսակարար ջերմունակություն․ Ջերմային հաշվեկշռի հավասարումը
Քննարկվող հարցեր.
1․ Ինչ է ջերմաքանակը։
Ջերմաքանակը մարմնի ներքին էներգիայի փոփոխւթյունն է ջերմահաղորդման պրոցեսում։
2. Ինչ միավորներով է արտահայտվում ջերմաքանակը միավորների ՄՀ-ում:
Արտահայտվում է ջոուլով։
3. Որ դեպքում է ավելի շատ ջերմաքանակ պահանջվում՝ նույն զանգվածի գոլ, թե եռման ժամանակ:
Եռման ժամանակ։
4. Մարմնի ստացած ջերմաքանակը կախված է արդյոք մարմնի նյութի տեսակից։
Մարմնի տաքացման համար անհրաժեշտ ջերմաքանակը կախված է նրա զանգվածից, ջերմաստիճանի փոփոխությունից և նյութի տեսակից:
5. Մարմինների որ հատկությունն է բնութագրում ջերմունակությունը:
6. Որ ֆիզիկական մեծությունն են անվանում (նյութի) տեսակարար ջերմունակություն:
Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե որքան ջերմաքանակ է անհրաժեշտ նյութի 1 կգ-ը 1°-ով տաքացնելու համար, կոչվում է այդ նյութի տեսակարար ջերմունակություն:
7. Ինչ է ցույց տալիս տեսակարար ջերմունակությունը:
Ցույց է տալիս, թե որքան ջերմաքանակ է անհրաժեշտ նյութի 1 կգ-ը 1°-ով տաքացնելու համար։
8. Ինչ միավորով է չափվում տեսակարար ջերմունակությունը:
ՄՀ-ում չափվում է ջոուլը բաժանած կիլոգրամ անգամ աստիճանով (1 Ջ/(կգ °C)):
9. Գրել տեսակարար ջերմունակությունը սահմանող բանաձևը:
c=Q/m(t2-t1)
10. Ինչ բանաձևով են որոշում տաքանալիս մարմնի ստացած ջերմաքանակը: Իսկ սառելիս մարմնի տված ջերմաքնակը։
Q=cm(t2C0−t1C0)
11. Ձևակերրպել ջերմափոխանակման օրենքը։
Եթե ջերափոխանակությանը մասնակցող մարմինների համակարգը մեկուսացնենք արտաքին միջավայրից,ապա որոշ ժամանակ անց այդ մարմինների ջերմաստիճանները կհավասարվեն։ Այդ ընթացքում տաք մարմինների տված Q1 ջերմաքանակի և սառը մարմինների ստացած Q2 ջերմաքանակի գումարը զրո է։
«Նյութը բաղկացած է փոքրագույն մասնկներից, որոնց միջև արանքներ կան», նման ենթադրությունները գիտության մեջ անվանում են վարկածներ: Վարկածների իրավացիությունը ստուգվում է փորձերով:
Փորձ 2
Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր—բարակ, երկար սրվակ, պղնձարջասպ, կալիումի պերմանգանատ, ջուր, թել, 2 լաբորատոր բաժակ:
Աշխատանքի ընթացքը. պղնձարջասպով և ջրով, մի լաբորատոր բաժակի մեջ պատրաստիր պղնձարջասպի խիտ լուծույթ, մյուսում կալիումի պերմանգանատի ջրային լուծույթ: Այնուհետև երկար սրվակի մեջ լցրու պղնձարջասպի խիտ լուծույթը, որից հետո նրա վրա զգուշությամբ ավելացրու ներկված ջուրը:
Սրվակի արտաքին մասից թելով կապիր սրվակի մեջ լցված երկու լուծույթների վերին մակարդակը: Այժմ բութ մատով փակիր սրվակի բերանը, թափահարիր այնպես, որ այդ երկու լուծույթները լավ խառնվեն: Մի քանի րոպե թող խառնուրդը հանդարտվի: Ուշադիր նայիր սրվակին՝ հատկապես արտաքինից կապված թելի և սրվակի մեջ գտնվող խառնուրդի մակարդադակը: Պատասխանիր հետևյալ հարցերին.
- Ի՞նչ տեղի ունեցավ սկզբնական և վերջնական մակարդակների հետ:
- Ինչպե՞ս կբացատրես փորձի նման արդյունքը:
- Քո պատկերացմամբ ի՞նչ կառուցվածք ունեն նյութերը:
Փորձ 3
Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր—երեք սրվակ, սրվակների պատվանդան, ջուր, կալիումի պերմանգանատ
Աշխատանքի ընթացքը. ջուրը լցրու առաջին սրվակի մեջ, մեջը լցրու կալիումի պերմանգանատի բյուրեղներ, մատով փակիր սրվակի բերանը, թափահարիր, ստացիր համասեռ լուծույթ: Այնուհետև ներկված լուծույթից մի քիչ լցրու երկրորդ սրվակի մեջ և վրան ավելացրու մաքուր ջուր: Այժմ երկրորդ սրվակից մի քիչ ներկված ջուր լցրու երրորդ սրվակի մեջ և նորից վրան ավելացրու մաքուր ջուր: Ուշադիր նայիր կատարված փորձին (երեք սրվակներին) և պատասխանիր հետևյալ հարցերին, արա եզրակացություն.
- Համեմատիր առաջին, երկրորդ, երրորդ սրվակների ներկված լուծույթների գույները՝ ո՞ր սրվակում եղած լուծույթն է ավելի թույլ ներկված և ինչո՞ւ:
- Քո պատկերացմամբ ի՞նչ կառուցվածք ունեն այս նյութերը, ինչպե՞ս են կոչվում այդ փոքրագույն մասնիկները, որոնցից բաղկացած են այդ նյութերը:
- Կատարված փորձի դիտարկումներից, ի՞նչ կարող ես ասել մոլեկուլների չափերի մասին և իրար նկատմամբ դասավորվածության մասին:
Փորձ 4
Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր—սրվակ, ջեռուցիչ, ներկված նյութ
Աշխատանքի ընթացքը. սրվակի մեջ կիսով չափ լցնել ներկված ջուր և այն հարմարացնել ջեռուցիչի մեջ, միացնել ջեռուցիչը և ուշադիր նայել կատարվող փորձին և պատասխանել հետևյալ հարցերին.
- Ի՞նչ է տեղի ունենում սրվակի մեջ լցված գունավոր հեղուկի մակարդակի հետ:
- Ինչպե՞ս է փոփոխվում հեղուկի ծավալը, ջերմաստիչանից կախված:
- Բացատրել նրա ծավալի մեծանալը:
Եզրակացություն. Ի՞նչ եզրակացության եկար փորձից:
Նախագիծ Ֆիզիկական երևույթները կյանքում22․02-26․02
Կինետիկ և պօտենցիալ էներգիաներ
Գ.Մխիթարյան գիտելիքների ստուգման գառաջադրանքներ մաս 2
էջ 57 <<շարժվող ջրի և քամու էներգիայի օգտագործումը>> թեմայի վերաբերյալ։
Տարբերակ 1
I. Այն էներգիան որով մարմինը օժտված է իր շարժման հետևանքով, անվանում են կինետիկ էներգիան։
II.
Սեղմված զսպանակի էներգիան պոտենցիալ էներգիայի օրինակ է։
III.
Գիրքը դրված է սեղանին։ Հատակի նկատմամբ այն օժտված է պոտենցիալ էներգիայով։
I
VI.Բրատսկի ՀԷԿ-ում ամբարտակից առաջ և նրանից հետո ջրի մակարդակների տարբերությունը 100մբ է։ Ինչ էնեգիայով է օժտված ամբարտակում գտնվող ջուրը։
Պոտենցիալ
1. Որ մեծություննէ կոչվում էներգիա:
Էներգիան ֆիզիկական մեծություն է, որը բնութագրում է մարմնի աշխատանքը կատարելու ունակութունը:
2. Օրինակներով ցույց տալ էներգիայի և աշխատանքի կապը:
3. Ինչ միավորներով է չափվում էներգիան միավորների ՄՀ-ում:
Միավորների ՄՀ-ում 1Ջ է:
4. Մեխանիկական էներգիայի տեսակները:
Տեսակները՝ կինետիկ էներգիա և պոտենցիալ էներգիա:
5. Որ էներգիան են անվանում կինետիկ:
Մարմնի շարժմամբ պայմանավորված էներգիան կոչվում է կինետիկ էներգիա:
6. Ինչ մեծություններից է կախված մարմնի կինետիկ էներգիան, որ բանաձևով է որոշվում այն:
Բանաձև՝ Eկ=p2/2m
7. Երբ է մարմնի կինետիկ էներգիան զրո:
Երբ մարմինը դադարի վիճակում է:
8. Որ էներգիան են անվանում պոտենցիալ:
Մարմինների փոխազդեցութամբ պայմանավորված էներգիան կոչվում է պոտենցիալ էներգիա:
9. Բերել պոտենցիալ էներգիայով օժտված մարմինների օրինակներ:
10. Ինչ բանաձևով է որոշվում Երկրի մակերևույթից որոշակի բարձրությամբ մարմնի պոտենցիալ էներգիան:
Բանաձև՝ Eպ=mgh
11. Որ մեծություն է կոչվում մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա:
Մարմնի կինետիկ և պոտենցիալ էներգիաների գումարը կոչվում է մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիա:
12. Ձևակերպիր լրիվ մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենքը:
Դիմադրության և շփման ուժերի բացակայությամբ մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիան շարժման ընթացքում մնում է հաստատուն. պահպանվում է:
8-րդ դասարան
14.09-25.09
Դաս1,2
Թեման.Ներածություն:Անհավասարաչափ շարժում:Միջին արագություն
Լաբորատորիայում
Հաշվարկման մարմին:Շարժման և դադարի հարաբերականությունը
Առաջադրված են մի քանի փորձեր,որոնց կատարման ընթացքում պարզաբանվում և քննարկվում են՝
1. Ի՞նչ է մեխանիկական շարժումը:
Մեխանիկական շարժումը ժամանակի ընթացքում մարմնի դիրքի փոփոխությունն է այլ մարմինների նկատմամբ:
3. Մեխանիկայի ո՞ր բաժինն են անվանում կինեմատիկա:
Մեխանիկայի այն բաժինն են անվանում կինեմատիկա, որն ուսումնասիրում է մարմինների շարժումները՝ առանց դրանց պատճառների քննարկման:
4. Ի՞նչն են անվանում նյութական կետ:
Նյութական կետը մարմին է, որի չափերը տվյալ պայմաններում կարելի է անտեսել:
5. Ի՞նչն են անվանում շարժման հետագիծ (թվարկել տեսակները):
Շարժման հետագիծը այն գիծն է, որը ցույց է տալիս մարմնի շարժման ճանապարհը: Կան շարժման հետագծի երկու տեսակ՝ ուղղագիծ և կորագիծ: Եթե շարժման հետագիծը ուղիղ գիծ է, այն կոչվում է ուղղագիծ: Եթե հետագիծը կոր գիծ է, այն կոչվում է կորագիծ:
6. Ի՞նչն են անվանում մարմնի անցած ճանապարհ:
Մարմնի անցած ճանապարհը որոշակի ժամանակամիջոցում մարմնի անցած հետագծի երկարությունն է:
7. Ինչո՞վ է տարբերվում հետագիծը մարմնի անցած ճանապարհից:
Մարմնի հետագիծը այն գիծն է, որով շարժվել է մարմինը, իսկ մարմնի անցած ճանապարհը որոշակի ժամանակամիջոցում անցած հետագծի երկարությունն է:
8. Ո՞ր շարժումն են անվանում հավասարաչափ և որը ՝անհավասարաչափ:
Եթե մարմինը շարժվում է հավասարաչափ, ուրեմն այն հավասար ժամանակամիջոցներում անցնում է հավասար ճանապարհներ: Իսկ եթե այն շարժվում է անհավասարաչափ, ուրեմն այն հավասար ժամանակամիջոցներում անցնում է անհավասար ճանապարհներ:
9. Ո՞ր մեծությունն է կոչվում հավասարաչափ շարժման արագություն և միջին արագություն (միավորը):
Հավասարաչափ շարժման արագությունը ֆիզիկական մեծություն է, որը հավասար է մարմնի անցած ճանապարհի հարաբերությունը այն ժամանակամիջոցին, որի ընթացքում անցել է այդ ճանապարհը: Մարմնի միջին արագությունը մարմնի անցած ճանապարհի և այդ ճանապարհն անցնելու ժամանակի հարաբերությունն է:
10. Ի՞նչ է ակնթարթային արագությունը:
Մարմնի շարժման ակնթարթային արագություն հետագծի որևէ կետում կոչվում է այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավասար է այդ կետին հարող շատ փոքր տեղամասում շարժման միջին արագությանը:
Նայել և ուսումնասիրել այս նյութը уроки физики из космоса
Սովորել՝ Է. Ղազարյանի դասագրքից. էջ3-ից մինչև էջ6
Վ.Ի Լուկաշիկի խնդրագրքից կատարել խնդիրներ 113-ից մինչև 125-ը
Լրացուցիչ առաջադրանք
Պատրաստել տեսանյութեր առօրյայում, կենցաղում ձեզ հանդիպած մեխանիկական երևույթների վերաբերյալ(իներցիայի երևութ,հավասարաչափ և անհավասարաչափ շարժումներ)լ:Նկարագրեք,մեկնաբանեք,եզրակացրեք,
դրեք բլոգներում:
պինդ մարմնի խտության որոշումը
Գ․ Մխիթարյան էջ․ 35
տարբերակ 1.
Նկար 11-ում պատկերված է չաւիագլան, որի մեջ ջուր է լցված մինչև ԱԲ մակարդակը: Մարմինը ջրի մեջ ընկղմելուց հետո ջուրը բարձրացավ մինչև Ա,Բ, մակարդակը:
I.
C = (a - b) / n = (150մլ - 100մլ) / 5 = 10սմ3 = 10մլ պատ․ 2
II.
ջրի սկզբական ծավալը նշ․ v1-ԱԲ
v2=80մլ = 80սմ3 = +- 5սմ3
III.
vմ = v2 - v1 = 90սմ3 - 80սմ3 = 10սմ3 +- 5
Շարժման ճանապարհի և ժամանակի հաշվարկը
Մխիթարյան մաս I էջ 22.
Տարբերակ 1
I.
s=250մ
V=5մ/վ t=s/v=250մ/5մ/վ=50վ Պատ․ 3
t-?
II.
t=15վ
V=4մ/վ s=t/v=15վ/4մ/վ=60մ Պատ․ 4
s-?
III.
t=1,5ժ
V=60կմ/ժ s=t/v=1,5ժ/60կմ/ժ=90մ Պատ․ 3
s-?
Հաշվարկման մարմին։ Շարժման հարաբերականությունը
փորձ
Անհրաժեշտ սարքեր-թուղտ և փայտյա չորսու
Փորձի ընթացքը․
Վերձրեցի փայտյա չորսուն, դրեցի թղթի վրա և թղտի ծայրից դանդաղ ձքեցի։ Փորձը կատարելիս ես տեսնում եմ, որ թուղտը և չորսուն շարժում է սեղանի նկատմամբ։ Այն մարմինը որի նկատմամբ դիտարկվում է դիրքի փոփոխությունը անվանում էնք հաշվարկման մարմին։ Այս դեպքում որպես հաշվարկման մարմին ես ընտրել եմ սեղան։ Ես ձգելով տեսնում եմ, որ թղթի նկատմամբ չորսուն չի շարժվում, բայց թղթի նկատմամբ սեղանը շարժվում է։
Որպիսի ես որոշեմ տվյալ մարմինը
Թեման.Բնությունը և ֆիզիկան:Ֆիզիկայի ուսումնասիրման առարկան:Ֆիզիկական երևույթներ:
(մ․թ․ա․ IV դար) գրել է <<ֆիզիկա>> գիրքը։(<<ֆիզիկա>> բառն
առաջացել է հունարեն <<ֆյուզւս>> բնություն բառից)։
Комментариев нет:
Отправить комментарий